Zaanstad heeft gekozen voor binnenstedelijke ontwikkeling - dus voor groei in de bestaande stad - en voor transformatie van bedrijventerreinen. Zonder sturing en waar nodig een actieve rol van de overheid in de gebiedsontwikkeling komt dit niet tot stand. Strategische verwerving van grond kan daar deel van uitmaken.

Omdat Zaanstad niet beschikt over voldoende middelen (capaciteit en geld) om alle initiatieven te faciliteren, kiest de gemeente voor focus. Binnen MAAK.Zaanstad zijn vier gebieden benoemd die samen met de huidige programma’s Inverdan, ZaanIJ en Noordzeekanaalgebied de prioriteit hebben. De kaart uit de Nota Prioritering is geactualiseerd met de MAAK.Zaanstad-gebieden. Deze kaart geeft aan waar de gemeentelijke focus ligt.

Voor gebiedsontwikkeling is Zaanstad voor een groot deel afhankelijk van de markt en andere overheden. MAAK.Zaanstad en de Omgevingswet zijn instrumenten om aan de nieuwe rol van de gemeente uitvoering te geven. Het is daarom noodzakelijk nieuwe vormen van samenwerking te verkennen en te bepalen welke van de huidige instrumenten het meest bijdragen aan de samenwerking en de gebiedsontwikkeling. Het is daarbij van belang dat langdurige samenwerkingen tot stand komen. De gemeente kan met het inzetten van huidige en mogelijk nieuw te ontwikkelen financiële instrumenten een bijdrage leveren om gebiedsontwikkelingen mogelijk te maken of te versnellen. Om te sturen op ontwikkelingen is het nodig de juiste ontwikkelende partij op de juiste plek te hebben. Daarvoor is het nodig gericht acquisitie te verrichten en verleidingsstrategieën te ontwikkelen.

Het Zaans Portaal is het gemeentelijk loket waar ruimtelijke projecten bij de gemeente binnenkomen. In het Zaans Portaal worden projecten gescand op hun bijdrage aan de doelen van de stad. Daarnaast kan het externe partijen snel uitsluitsel geven of de gemeente medewerking verleent en het project al dan niet ondersteunt.

MAAK.Zaanstad

In 2017 is Zaanstad begonnen met het realiseren van de ambities die in MAAK.Zaanstad zijn verwoord. Raad en College hebben zichzelf met het Programma MAAK.Zaanstad ambitieuze doelen gesteld. Om te beginnen gaat het erom meer ruimte te vinden voor de woon- en werkmilieus waar de stad (plus de Metropoolregio Amsterdam) behoefte aan heeft. Op termijn voorziet de gemeente een groei richting de 200.000 inwoners. Voor al deze inwoners wil Zaanstad een aantrekkelijke en duurzame leefomgeving bieden.

MAAK.Zaanstad zet niet alleen in op groei, maar ook op een verbetering van de kwaliteit van de stad. De wensen en ideeën van de Zaankanters staan daarbij centraal. Daarom worden bewoners, organisaties en bedrijven steevast geraadpleegd bij de uitvoering van het programma.  

Een belangrijk deel van de investeringen in het kader van MAAK.Zaanstad richt zich op vier MAAK.Gebieden (Zuid, Centrum, Midden en Noord). In deze gebieden is het programma MAAK.Zaanstad verantwoordelijk voor de interventies die daar worden uitgevoerd. Het programma ZaanIJ is opgegaan in de vier MAAK.Gebieden.

Voor alle MAAK.Gebieden wordt in het kader van MAAK.Zaanstad een gebiedsstrategie opgesteld. Zo’n gebiedsstrategie komt tot stand na een grondige analyse van het gebied of een bepaald thema, zowel sociaal als fysiek. Vervolgens worden de perspectieven, kwaliteiten en wensen concreet en toetsbaar gedefinieerd en op basis daarvan wordt de strategie bepaald.

MAAK.gebied Centrum Oost

Om de kracht van het centrum optimaal te gebruiken en verder te laten groeien, is verdere versterking en verbreding van het centrum nodig. Dat vergt een kwaliteitsimpuls in de gebieden die direct tegen het centrum aanliggen.

Het gebied ten oosten van de Zaan is een van die gebieden. De uitstraling en kwaliteit van een groot deel van dit gebied liggen echter ver van de kwaliteit van het stadshart af. De gebiedsstrategie die voor dit gebied opgesteld gaat worden, moet ervoor zorgen dat de kwaliteiten die dit gebied heeft, zoals de ligging aan de Zaan en de cultuurhistorie van Klauwershoek, veel beter tot zijn recht gaan komen. De bewoners, ondernemers, grondeigenaren en gebruikers in dit gebied hebben veel wensen en ideeën hoe het beter kan. Dit is in 2017 geïnventariseerd en verwerkt tot een Perspectief.

Activiteiten:

• Ontwikkelen en vaststellen gebiedsstrategie (van perspectief en strategie)
• Begeleiden van diverse initiatieven (woningbouwlocaties) in het hele gebied
• In samenwerking met bewoners, organisaties en bedrijven een plan maken voor he verhogen van de kwaliteit van de openbare ruimte

MAAK.gebied Noord

In Krommenie/Wormerveer zet de gemeente allereerst in op het faciliteren en versnellen van de lopende initiatieven. Meneba en Brokking behoren daartoe. Voor Brokking is de eerste stap het in procedure zetten van het ontwerpbestemmingplan. Voor Meneba wordt in overleg met de eigenaren een haalbaarheidsonderzoek opgestart naar de mogelijkheid om de locatie te transformeren naar een gebied waar kan worden gewoond, gewerkt en gerecreëerd.

Activiteiten:

• Opstellen gebiedsstrategie volgens APS-methode voor MAAK.gebied Noord van Zaanbocht tot West-Knollendam, inclusief de kansen die er zijn vanuit toeristisch oogpunt
• Kansen verzilveren vanuit langer lopende programma ZaanIJ: Meneba en Brokking

MAAK.gebied Midden

Zaanstad-Midden is grofweg op te delen in twee delen: het deel rond station Zaandijk Zaanse Schans en het deel rond station Zaandam Kogerveld. Voor beide stationslocaties werkt de gemeente samen met de provincie aan ontwikkeling van knooppunten. Omdat de ontwikkeling van het gebied rond station Zaandijk Zaanse Schans sterk gekoppeld is aan het ondergronds brengen van het spoor wordt allereerst ingezet op het gebied rond station Zaandam Kogerveld. We willen ontwikkeling mogelijk maken door de milieu- en geurcontouren terug te brengen en de ontwikkeling versnellen. Dit heeft in dit gebied de prioriteit. In 2017 is samen met de stad een start gemaakt met de gebiedsstrategie van het oostelijk deel van Zaanstad-Midden.

Activiteiten:

• Uitbreiden van gebiedsstrategie Kogerveld over de Zaan, inclusief stationslocatie Zaandijk Zaanse Schans
• Kansen verzilveren vanuit het langer lopende programma ZaanIJ: Kan Palen en de Hemmes, inclusief benutten van mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid en energie
• Besluitvorming voorbereiden voor infrastructurele projecten, zoals verdiepte ligging van het spoor, in samenhang met opstelling gebiedsstrategie voor MAAK.gebied Midden.

MAAK.gebied Zuid

De Achtersluispolder is - behalve een toekomstig woonwerkgebied - ook het scharnierpunt met Amsterdam. MAAK.Zaanstad kijkt daarom ook naar de fysieke verbinding met de hoofdstad. De provincie Noord-Holland heeft in 2017 de Thorbeckeweg (N516) heringericht zodat de doorstroming voor de kortere periode verbetert. Wanneer de Achtersluispolder zich ontwikkelt tot gemengd woon-werkgebied, zal de verkeersdruk toenemen: op de Thorbeckeweg en op de beide aansluitingen die de Achtersluispolder nu via de Noorder IJ- en Zeedijk heeft op deze weg. Ook Poelenburg sluit niet direct aan op de Thorbeckeweg. In de fysieke en mentale aansluiting van Achtersluispolder op de rest van de stad vormt de Thorbeckeweg een barrière. Middels een onderzoek worden de drie genoemde aspecten (aansluiting Achtersluispolder en Poelenburg op de Thorbeckeweg en de barrièrewerking van de weg) in 2018 zowel verkeerskundig als ruimtelijk uitgediept.

Naast de noord-zuid relatie is voor de ontwikkeling van de Achtersluispolder de oostwest verbinding van belang. Daartoe is Zaanstad in nauwe samenwerking met Amsterdam bezig met planvorming van het Dam tot Dam fietspad. In 2018 wordt daarnaast in gezamenlijkheid onderzoek gedaan naar een HOV/tram/metro verbinding en autoverbinding tussen beide steden.

HEMbrugterrein

2018 staat in het teken van de verkoop van het HEMbrugterrein. Als alles gaat zoals gepland, zal begin tweede kwartaal het terrein overgaan van het Rijks Vastgoed Bedrijf naar een nieuwe eigenaar. Daartoe zal begin 2018 het omgevingsplan aan de Raad ter vaststelling worden aangeboden.

Activiteiten:

• Onderzoek Thorbeckeweg inclusief barrièrewerking en aansluiting Poelenburg en Achtersluispolder
• Gebiedsstrategie (perspectief en strategie) Achtersluispolder
• Strategie opstellen voor het intensiveren van de maatschappelijke en fysieke verbinding tussen Poelenburg en de Achtersluispolder
• Vervolgafspraken vormgeven met de nieuwe eigenaar van het HEMbrugterrein

MAAK.gebied Noord

In Krommenie/Wormerveer zet de gemeente allereerst in op het faciliteren en versnellen van de lopende initiatieven. Meneba en Brokking behoren daartoe. Voor Brokking is de eerste stap het in procedure zetten van het ontwerpbestemmingplan. Voor Meneba wordt in overleg met de eigenaren een haalbaarheidsonderzoek opgestart naar de mogelijkheid om de locatie te veranderen naar een gebied waar kan worden gewoond, gewerkt en gerecreëerd.  

De eerste stap van de gebiedsstrategie, de analyse, is in concept afgerond. In deze analyse zijn alle kansen en bedreigingen voor het gebied in kaart gebracht. Door middel van buurtsessies met bewoners en stakeholders wordt de analyse in het voorjaar van 2019 aangescherpt en nog voor de zomer worden aangeboden aan het bestuur.

De mogelijke transformatie van het voormalige meelverwerkingscomplex Meneba wordt momenteel met een nieuwe ontwikkelaar onderzocht.

Voor de ontwikkeling van Brokking is op 19 december 2018 een omgevingsvergunning verleend voor de eerste fase, bestaande uit 87 woningen

MAAK.gebied Midden

De gemeente werkt samen met ontwikkelaar, gebieds- en stadmakers en met de inwoners en ondernemers, private eigenaren en maatschappelijke partners uit het gebied.

De gemeente werkt nauw samen met de provincie Noord-Holland met betrekking tot de twee stationslocaties Kogerveld en Zaandijk Zaanse Schans in MAAK.gebied Midden en de gebiedsoverstijgende infrastructuur. Er is een samenwerkingsagenda opgesteld om meerjarig samen op te trekken bij de ontwikkeling van deze knooppunten. De ontwikkeling van het gebied rond station Zaandijk Zaanse Schans hangt samen met de aanpak van de spoorwegovergang bij de Guisweg.

Activiteiten:

• Beginnen met ontwikkelperspectief voor gebied Midden ten westen van de Zaan, inclusief stationslocatie Zaandijk Zaanse Schans
• Kansen verzilveren vanuit het langer lopende programma ZaanIJ: Hofwijk-Noord (voorheen Kan Palen en omgeving) en de Hemmes, inclusief benutten van mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid en energie
• Begeleiden van diverse initiatieven in het gebied, waaronder kop Paltrokstraat, omgeving Jufferstraat, Honigfabriek en De Kogge
• Besluitvorming voorbereiden voor infrastructurele projecten, waaronder de spoorovergang, in samenhang met opstelling ontwikkelperspectief voor MAAK.gebied Midden rondom Zaandijk Zaanse Schans.

MAAK.gebied Zuid

In 2018 is de regionale Verkenning AVANT (Aanpak Verkeersdruk Ambacht N516 Thorbeckeweg) uitgevoerd. Hierbij zijn verschillende alternatieven voor de aanpak van de verkeersdruk op deze zuidelijke invalsroute van Zaandam onderzocht. Op basis van AVANT is door alle partners in oktober 2018 een voorlopig voorkeursalternatief gekozen. Na AVANT is direct de Planstudie opgestart, waarbij meer gedetailleerd is gekeken naar de haalbaarheid van het alternatief. De planstudie is inmiddels nagenoeg afgerond; dit moet leiden tot een definitief voorkeursalternatief. In april 2019 start de Planuitwerking waarin het definitieve voorkeursalternatief nog gedetailleerder wordt uitgewerkt. Realisatie is gepland in 2021-2022.

Eind 2018 is de planvorming van de Noorder IJplas opgestart. Onderdeel hiervan is het onderzoek naar de benodigde ruimtereservering voor een hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) verbinding tussen Zaanstad en Amsterdam. In verband met het onderzoek naar een geschikte locatie voor de Pasagiers Terminal Amsterdam heeft de realisatie van het Dam tot Damfietspad stilgelegen. Eind 2018 wordt in gezamenlijk opdrachtgeverschap vanuit Amsterdam en Zaanstad weer gewerkt aan het fietspad en de daarbij horende brug over het Zijkanaal H.

MAAK Centrum Oost:

Een groot deel van dit gebied ligt, met haar openbare ruimte, langs de Zaan. Van noord naar zuid: De Fabriek, Peperstraat, Klauwershoek, de Burcht en de Prins Hendrikkade. In 2018 is samen met de ondernemers, bewoners en grondeigenaren gewerkt aan een toekomstvisie 2040 (het gebiedsperspectief) waarbij de focus ligt op het verbeteren van de kwaliteit van het gebied. De opgave in dit gebied zit zowel in de openbare ruimte als in de gebouwen. Het gebiedsperspectief is in concept gereed en zal in het eerste kwartaal van 2019 de besluitvorming ingaan.

Met een aantal gebouweigenaren wordt gekeken op welke wijze de bebouwing en de direct omgrenzende openbare ruimte op korte termijn al kan verbeteren. Dit gebeurt op de Peperstraat, Zuiddijk, Oostkade, de Burcht en de Touwslagersstraat. Hiermee wordt stap voor stap nieuw elan aan het gebied gegeven. In combinatie met een meer aantrekkelijkere en langzame verkeersverbindingen er voor moet gaan zorgen dat het een prettige plek is voor bewoners en bezoekers. Hierdoor kunnen ook meer toeristen de kwaliteiten van het gebied gaan ervaren. Een belangrijke consequentie is dat de auto zal verhuizen van de straat naar gebouwde parkeervoorzieningen. Hierdoor ontstaat de ruimte om groene (ontmoetings)plekken te creëren en lopen en fietsen te stimuleren.

Hembrugterrein

De nieuwe eigenaar van het Hembrugterrein is Hembrug Zaandam BV. In 2018 is gewerkt aan het opstellen van het stedenbouwkundig plan. Een onderdeel daarvan is ook een mobiliteitsvisie. Het plan is naar verwachting begin 2019 gereed.

Omdat het omgevingsplan nog wacht op haar onherroepelijkheid, zijn nog geen stappen gezet in het realiseren van woningbouw. Eind 2018 is een vergunning verleend voor de verbouw en opbouw van de Kogelfabriek (ook bekend onder de naam Tetrix). In dit monument komt op het Hembrugterrein een nieuwe culturele hotspot, de Hem. In 2019 wordt gestart met de eerste voorstellingen en/of exposities.

De laatste delen van het Hembrugterrein moeten nog gesaneerd worden. In 2018 heeft sanering plaatsgevonden in het bos, in 2019 volgt de sanering van het monumentale Kleibos

Gebiedsstrategie (perspectief en strategie) Achtersluispolder

De raad is eind 2018 geïnformeerd de status van het opstellen van het perspectief en de strategie. Anders dan in de andere MAAK.gebieden worden deze in 2019 als een pakket aangeboden aan de raad. Tegelijkertijd met het opstellen van de beleidsmatige uitgangspunten wordt binnen het gebied hard gewerkt aan het initiëren en begeleiden van allerlei initiatieven. Het grootste en meest in het oog springende initiatief, het Tony Chocolonely Chocolat Circus, maar ook de doorstart van de realisatie van het Dam tot Damfietspad en de ontwikkeling van Broedplaats de Hoop zijn voor de transformatie van de Achtersluispolder bepalende ontwikkelingen.

Strategie opstellen voor het intensiveren van de maatschappelijke en fysieke verbinding tussen Poelenburg en de Achtersluispolder

In samenwerking met het actieplan Poelenburg/Peldersveld wordt gezocht naar projecten die de binding tussen Poelenburg en de Achtersluispolder kunnen versterken. Dit vanuit de gedachte dat met de ontwikkeling van de Achtersluispolder kansen ontstaan voor de inwoners van Zaandam Zuid. De broedplaats kan daar een rol vervullen als locatie voor onderwijs en leer-werktrajecten.

Het rijk heeft met de regiodeal een subsidie beschikbaar gesteld voor onderwijs en leer-werktrajecten voor Oostzaan, Amsterdam-Noord en Poelenburg.